Podstawy limerykanctwa
czyli: Co to jest limeryk i w jaki sposób?
Co o limeryku znajdziemy w Słowniku?
a) Języka Polskiego:
limeryk m III, D. -u, N. ~kiem; lm M. -i
lit. krótki, żartobliwy wiersz oparty na groteskowym dowcipie, mający charakter igraszki słownej, zwykle związany z jakimś nazwiskiem lub nazwą miejscowości
Pisać, układać limeryki.
(od nazwy miasta w Irlandii)
b) Wyrazów Obcych:Nie oszukujmy się, niewiele nam to mówi. A w zasadzie nie mówi zgoła nic.
limeryk żartobliwy wiersz, oparty na groteskowym, absurdalnym dowcipie, mający charakter igraszki słownej, wiążący się zwykle z jakimś nazwiskiem lub nazwą miejscowości
(ang. limerick, od Limerick, ang. nazwa irlandzkiego miasta Luimneach)
Równie słabo wypadają inne polskie słowniki oraz encyklopedie. Wśród publikacji zagranicznych nie jest wiele lepiej. Najwięcej informacji udało nam się znaleźć w Encyclopaedia Britannica oraz MS BookShelf.
Oto zatem definicja limeryku, znaleziona w innym słowniku:
Limeryk (ang. limerick, od angielskiej nazwy miasta Luimneach w Irlandii) -- gatunek poezji humorystycznej, wywodzący sie z angielskiego folkloru: zabawny utwór epigramatyczny, w którym treści groteskowe i pure nonsense rodzą się z dziwacznych rymów, gry słów, kalamburu czy paronomazji; złożony z pięciu wersów o porządku rymów aabba. Autorem najbardziej popularnych limeryków w poezji angielskiej był E. Lear; w poezji polskiej -- J. Tuwim,np.:
Jest pewien facet w Egipcie,
Sucha mumia, trzymana w krypcie,
A nad kryptą jest skrypt:
"Kto by chciał parę szczypt,
Może wziąć. Tylko mnie nie wysypcie."
No to może teraz spróbujmy znaleźć opis wyrażony ludzką mową.
Zobaczmy, co o limeryku sądzą Anna Bikont i Joanna Szczęsna. W wydanej w 1998 roku książce poświęconej limerykom piszą one:
Limeryk jest rymowaną anegdotą. Pierwszy wers przedstawia głównego bohatera i miejsce akcji. Wers ten najczęściej kończy się nazwą miejscowości.Lepiej.Płetwonurkowi z miasta PekinW następnej linijce powinna sie zawiązać akcja i pojawić zapowiedź dramatu, konfliktu, kryzysu. Może się też objawić druga postać. Rymuje się z pierwszym wersem (aa).
Urodę życia odgryzł rekin.Trzeci i czwarty wers w klasycznym limeryku jest zawsze krótszy; chodzi o to, by wzmocnić efekt niespodzianki. W tym miejscu rozgrywa się zasadnicza akcja, tu mamy do czynienia z kulminacją wątku dramatycznego. Pojawia się nowy rym (bb), który silnie wiąże ze sobą oba te wersy.
I choć czytał Mao,Ostatnia linijka przynosi rozwiązanie, najlepiej nieoczekiwane, nonsensowne, no i, ma się rozumieć, zabawne. Rymuje się z pierwszym i drugim wersem, dając strukturę (aabba). Kiedyś była echem linijki pierwszej, ale większość współczesnych limerystów zrezygnowała z tego, uważając, że takie powtórzenie zubaża i treść, i formę.
Lecz nie odrastao,Więc pracował jako damski manekin.Schemat fabularny jest prosty, jak w klasycznym limeryku przystało: bohater pochodzący z określonego miejsca robi (tu raczej: zdarza mu się) coś niezwykłego, co pociąga za sobą zaskakujące (dla czytelnika) następstwa.
(Schemat fabularny za: William S. Baring-Gould "The Lure of the Limerick"; limeryk Macieja Słomczyńskiego)
Ale to jeszcze za mało.
Autorki pominęły bardzo ważną dla tej formy poetyckiej kwestię metrum. Co prawda nieco dalej, nawet w kilku miejscach, wspominają o pewnych dodatkowych prawidłach, na przykład o wymaganym rodzaju rymów albo o konieczności zachowania rytmu, albo też o tym, że skracanie ostatniego wersu do trzech sylab jest niedopuszczalne. Nigdzie jednak nie formułują wyraźnych reguł, których trzyma się metrum limeryku. (Zresztą, limeryk "ilustrujący" zasadę zachowania rytmu jest raczej dla tej reguły kontrprzykładem.)
Nie chcemy być opacznie zrozumiani: nie uważamy tej książki za słabą. Wręcz przeciwnie: z czystym sumieniem polecamy ją wszystkim miłośnikom limeryków. Stwierdzamy tylko, że nie da się tam znaleźć usystematyzowanej prezentacji gatunku.
Stąd też widzimy konieczność zebrania w jednym miejscu wszystkiego, co określa limeryk jako dział wielkiej poezji.
Limeryk musi mieć ręce i nogi...Znaczy się...
ten, tego...
ręce nie są limerykowi do niczego potrzebne...
W takim razie zapytajmy raz jeszcze: Co to jest limeryk i w jaki sposób?
Limeryk jest to zabawny, absurdalny, często frywolny utwór poetycki napisany w sposób następujący:Szczegóły znajdują się na stronie opisującej zasady układania limeryków.
- Spośród pięciu wersów limeryku dwa pierwsze oraz ostatni rymują się i mają jednakową liczbę sylab akcentowanych.
- Wersy trzeci i czwarty też się rymują (co daje rymy w układzie aabba) i również mają jednakową liczbę sylab akcentowanych, jednak liczba ta jest mniejsza (zwykle o jeden) niż w przypadku pozostałych wersów.
- Układ sylab akcentowanych i nieakcentowanych nadaje limerykowi specyficzny rytm (inny dla dłuższych i dla krótszych linijek). Powinno to być zauważalne przy recytacji.
- Na końcu pierwszego wersu zwykle występuje nazwa własna, najczęściej geograficzna.